مجله نیروی زمینی

تانك مركاوا (مركاوا در عبري به معني Chariot يا ارابه) جزو تانكهاي اصلي ميدان نبرد است كه توسط اسرائيل براي استفاده در وزارت دفاع اسرائيل، طراحي و ساخته شده است.
وزارت دفاع اسرائيل: Israel Defense Forces يا IDF

هدف اصلي طراحي مركاوا ، حفاظت از جان خدمه بوده است ؛ بدين جهت موتور در قسمت جلوي تانك تعبيه شده است كه باعث افزايش جرم قسمت جلوي تانك مي‏شود ؛ بنابراين ، خدمه مي‏توانند در صورت از كار افتادن تانك ، از قسمت عقب آن ، خارج شوند . 
اين تانك داراي زره بسيار مقاومي است و توانايي حركتي بالايي دارد ؛ در واقع اين تانك ، داراي بهترين نوع حفاظت ، در كل تانكهاي توليدي در جهان است .
بدنه و زره اصلي مركاوا در كارخانه  تل‏هاشومر ساخته مي‎‏شود و ساير اجزایش نيز در كارخانه‏هاي نظامي IMI, Elbit, Soltam و . . . توليد مي‏شوند .
كارخانهء تل‏هاشومر: Tel HaShomer Armoured Corps

تاريخچه
به دنبال جنگ شش روزهء 1967 و تحريم تسليحاتي دولت فرانسه بر عليه اسرائيل، وزارت دفاع اسرائيل، قراردادي را با انگلستان جهت توليد مشترك تانك پرقدرت چيفتن به امضاء رساند . به سال 1969، به دنبال فشار كشورهاي عربي ، دولت انگلستان ، معامله ساخت تانك با اسرائيل را برهم زد و تانكهاي چيفتن را به ايران فروخت .

تانک چيفتن


در آن زمان ، اسرائيل متوجه شد كه براي تامين سلاح‏هاي مورد نيازش ، نمي‏تواند بر روي ديگر كشورها حساب كند ، از اين رو، خود دست به كار توليد تانك زد . با اين حال در زمان نزديك به وقوع جنگ 1973 يام كيپور ، ايالات متحده ، تعدادي از تانكهاي ذخيره خود را به اسرائيل فرستاد .
در آن زمان ، حافظ اسد (رئيس جمهور فقيد سوريه) و انور سادات (رئيس جمهور فقيد مصر) با ملك حسين (پادشاه اردن) ، جلسه‏اي مشترك در امان برگزار كردند . هدف آنها ، متقاعد كردن همراهي اردن در جنگ آتي بود . آنها قصد داشتند نيروهاي اسرائيلي را از بلندي‏هاي جولان و صحراي سينا به عقب برانند . شاه حسين ، به دليل ترس از وقوع جنگ و به خطر افتادن تاج و تخت پادشاهي ، با يك هليكوپتر، كه خود هدايت آن را بر عهده داشت به تل‏آويو پرواز كرد و در ديدار با گلداماير (وزير خارجه وقت اسرائيل) ، وقوع يك جنگ در آينده‏اي نزديك را ، به اطلاع وي رساند . بدين جهت ، اسرائيل با كمكهاي فني و تسليحاتي آمريكا ، توانست اين جنگ را پشت سر بگذارد .

اسرائيل دريافته بود كه به علت جمعيت كم و سرزمين بسيار كوچك ، نمي‏تواند متحمل تلفات سنگين در جنگ شود ؛ از اين رو مركاوا ، براساس حداكثر حفاظت جاني از خدمه‏اش ، طراحي شد . از آنجا كه تعمير يك تانك معيوب يا آسيب‏ديده ، ساعتها يا روزها به طول مي‏انجامد ، خدمه تانكهاي اسرائيلي ، جهت كاهش خطا و ايجاد صدمات ، ماهها آموزش سنگين مي‏بينند .

به سال 1970، دولت اسرائيل ، دريافته بود كه به يك ظرفيت بومي جهت توليد تانك در داخل كشور به شدت نياز دارد ؛ بدين جهت، «تال» ژنرال ارشد اسرائيلي (ישראל טל) رهبري يك تيم طراحي را جهت ساخت يك تانك با مشخصات عالي ويژه ی ميدان نبرد ، بر اساس تجربياتي كه از جنگهاي 1967 و 1973 بدست آورده بود ، آغاز كرد . عمده ی تمركز اين تيم طراحي ، بر حفاظت جان خدمه تانك استوار بود .
ژنرال تال (با نام ديگر Talik) از فرماندهان ارشد اسرائيل است كه فرماندهي نبرد تانكها را در جريان جنگ 1967 در صحراي سينا و فرماندهي مرحله آخر جنگ 1973 را جهت راندن نيروهاي زرهي سوريه به پشت بلندي‏هاي جولان را برعهده داشته است. وي در صحراي سينا ، به مانند رومل در شمال آفريقا عمل نمود و به عنوان دارنده بالاترين دانش نبرد تانكها در اسرائيل شناخته مي‏شود . به تاريخ 13 مارس 1977، اسرائيل ، به طور رسمي ، ساخت و تكميل تانك مركاوا را اعلام نمود.

ژترال تال (پايه گذار نبرد تانک و صنعت تانک سازي در اسرائيل)



مركاوا نوع 1 يا Merkava Mk I
مركاوا نوع 1 اولين بار به تاريخ آوريل 1979، به طور رسمي وارد خدمت در ارتش اسرائيل شد ؛ اين تانك ويژهء مناطق سخت و ناهموار شمال اسرائيل و بلندي‏هاي جولان ساخته شد. در اين تانك، يك توپ 105 ميلي‏متري، موتوري نصب شده در جلوي تانك و درهاي خروج اضطراري در عقب استفاده تعبيه شده بود.
اين تانك براي اولين بار در جنگ سال 1982 با لبنان مورد استفاده واقع شد؛ در اين نبرد، مشكلات عديدهء اين تانك نمايان گشت كه از آن جمله، مشكلات سيستم ترمز بود.

مرکاواي نوع MK I (به محل دربهاي خروج در عقب تانک توجه فرمائيد)


مركاوا نوع 2 يا Merkava Mk II
مركاوا نوع 2 براي اولين بار به سال 1983 وارد خدمت شد. در اين تانك، چند مورد بهبود يافته بود ولي عمدهء تمركز وظيفهء تانك، بر جنگ شهري استوار بود. براي ايجاد قابليت مقاومت و پايداري خدمه، از يك مسلسل بسيار پرقدرت داخلي 60 ميلي‏متري استفاده شده بود؛ اين تغييرات به دنبال جنگ با لبنان به سال 1982 و نبرد شهري سنگين در بيروت، انجام شدند.

تصويري از مرکاواي MK II


مركاوا نوع 3 يا Merkava Mk III
به دنبال اطلاعات و تجربيات بسيار مفيدي كه در جريان جنگ لبنان به سال 1982، عايد ارتش اسرائيل شد، مركاوا نوع 3 به سال 1990 پا به عرصهء وجود گذاشت. اين مدل، داراي موتوري به قدرت 1200 اسب بخار (معادل 895 كيلووات)، سيستم تعليق و جعبهء دندهء جديد و يك توپ 120 ميلي‏متري بسيار پرقدرت شده بود

تصويري از مرکاواي MK III


مركاوا نوع MK 3B
مركاوايي كه به سال 1995 از خط توليد خارج شد و به نام مركاواي باز شناخته مي‎شود (Merkava Baz) داراي يك سيستم كنترل آتش بسيار پيشرفته، حفاظت كنندهء بسيار موثر خدمه در برابر حملات NBC (اتمي، ميكروبي و شيميايي)، تهويهء مطبوع بسيار مناسب با درجهء دماي قابل تنظيم، زره چندتكه يا ماجولار به نام Kasag (يعني خسارت وارده، با تعويض قطعه زره آسيب ديده، سريعن برطرف مي‏شود) مي‏باشد؛ بدين ترتيب، تانك «Merkava 3 Baz Kasag»، بهترين و مقاوم‏ترين زره را در بين تانكهاي حال حاضر جهان، داراست و در برابر سلاح‏هاي ضدتانك معمول نظير انواع RPG، كاملن مقاوم مي‏باشد.
NBC مخفف Nuclear, Biological ,Chemical

مركاوا نوع MK 3 (نسل چهارم)
مدلي از سري MK 3 تانك مركاوا كه امروز در ارتش اسرائيل به كار گرفته مي‏‎شود Dor-Dalet (نسل چهارم) ناميده مي‏شود؛ اين تانك بسيار پيشرفته، شامل ويژگي‏هاي زير است:
* زره چندتكهء قابل افزايش (از نوع ماجولار)
* مسافت ياب بهبود يافته
* مسلسل بسيار پيشرفته با قدرت نفوذ و نواخت بالا
* تهويهء مطبوع داخلي و پرقدرت (ايركانديشن)
* حفاظت كنندهء خدمه در برابر حملات اتمي، ميكروبي و شيميايي

مركاوا نوع 4 يا Merkava Mk IV
مركاواي نوع 4، آخرين نسل توليد شدهء‌ اين تانك ويژهء ميدان نبرد در اسرائيل مي‏باشد كه از سال 2004 وارد خدمت در نيروي زميني اسرائيل شده است و هم اكنون در جنوب لبنان فعال مي‏باشد. اين تانك داراي پوشش حفاظتي بسيار مقاوم‎تري جهت خدمه نسبت به انواع قبلي بوده و داراي موتور بسيار پرقدرت و سيستم كنترل آتش دقيق‏تر مي‏باشد.

نمايش مركاواي MK 4 در مراسم روز استقلال اسرائيل


تانك MK 4 براي نبردهاي شهري بهينه‏سازي شده است؛ همچنين مجهز به زرهي است كه نه تنها جلوي تانك، بلكه تمام اطراف و بالاي تانك را به خوبي پوشش مي‏دهد. زره تعبيه شده، از نوع چندتكه (ماجولار) است كه با آسيب ديدن زره، تنها قطعات آسيب ديده تعويض مي‏شوند نه كل زره.
در MK 4 همچنين جزئيات بيشتري جهت حفاظت جان خدمه پيش‏بيني شده است؛ به طوري كه هر قطعهء آسيب ديده به هنگام هدفگيري زره اصلي، مي‏تواند توسط قطعهء ديگري تامين و جايگزين شود و بدين ترتيب، تانك به راحتي از صحنهء نبرد، خارج نمي‏‎شود.
MK 4 همانند مدلهاي قبلي، داراي سيستم تهويهء مطبوع با كيفيت عالي، حفاظت كنندهء جان خدمه در برابر حملات «اتمي، ميكروبي و شيميايي» و محل ضدحريق و ضدضربهء‌ نگهداري مهمات مي‏باشد.
در MK 4 يك سيستم كنترل آتش بسيار پيشرفته با يك توپ پرقدرت 120 ميلي‏متري بدون خان و يك سيستم بسيار پيشرفتهء هدف‏ياب تعبيه شده است. اين سيستم هدف‏ياب، به خدمهء تانك كمك مي‏كند تا به راحتي هليكوپترهاي ضدتانك نظير هليكوپتر فرانسوي SA342L Gazelle (غزال) و هليكوپتر روسي Mil Mi-24 Hind (هايند) را در آسمان شناسايي كرده و سرنگون سازد. هليكوپترهاي غزال و هايند، ستون فقرات اصلي هليكوپترهاي ضدتانك سوريه و عراق (زمان صدام) را تشكيل مي‏دهند و قابليت سرنگوني آنها براي ارتش اسرائيل، از اهميت بالايي برخوردار است.
توپ 120 اين تانك، قابليت استفاده از مهمات اسرائيلي، فرانسوي، آلماني و آمريكايي را داراست. در اين تانك همچنين يك مسلسل بسيار پرقدرت 12.7 ميلي‏متري ساخت Rafael و يك خمپاره‏انداز 60 ميلي‏متري داخلي تعبيه شده است.
مسلسل تعبيه شدهء داخلي و همچنين درب خروج تعبيه شده در قسمت عقب تانك (كه در تمامي مدلهاي مركاوا موجود است) ثابت كرده‎‏اند كه در جنگهاي شهري، بسيار كارآمد هستند.
مركاوا همچنين از قابليت تحرك پيشرفته‏اي برخوردار است كه امكان مانورپذيري خوبي در مناطق صعب العبور بلندي‏هاي جولان – كه عوارض طبيعي زمين، امكان تحرك كمي براي تانكها ايجاد مي‏كنند – مي‏دهد.
همچنين سيستم جديد شني تانك - كه به اختصار Mazkom يا (מזקו"ם) ناميده مي‏شود و مخفف عبارت كامل عبري מערכת זחלים קפיצים ומרכובים مي‏باشد – بهبود يافته است و تانك را قادر مي‏سازد به راحتي در سطوح ناهموار حركت كند و رد كمتري برجاي بگذارد.
نمايشگر ويديويي نصب شده، نمايي 360 درجه از اطراف تانك را در تمام ساعات شبانه‏روز مي‏تواند به نمايش گذارد.
موتور ديزلي بسيار پرقدرت 1500 اسب بخاري، به تانك امكان مي‏دهد با سرعت و قدرت بسيار بيشتري مانور نمايد و به راحتي به سرعت 60 كيلومتر بر ساعت، دست يابد.
سيستم شني تانك در اصطلاح Tracks, springs and wheels system يا TSAWS ناميده مي‏شود.

امكان پيشرفتهء ديگر، نصب سامانه‏اي بسيار پيشرفته به نام «سيستم مديريت ميدان جنگ» يا (צי"ד) ساخت البيت سيستمز (Elbit Systems) مي‏باشد كه از اطلاعات ديجيتالي كسب شده از ساير نيروهاي عمل كننده، مانند تانكها يا هواپيماهاي جاسوسي بدون خلبان، جهت به روزآوري برنامهء عملياتي، جهت يابي صحيح و توجيه خدمه جهت انجام نبرد صحيح، بهره مي‏برد. اين سيستم فوق پيشرفته، همچنين قادر است اطلاعات باارزش كسب شده در ميدان جنگ را ذخيره كرده و آنها را به ساير نيروهاي عمل كنندهء ميدان نبرد، انتقال دهد.
سيستم مديريت ميدان جنگ = Battle Management System

شايعاتي وجود دارد مبني بر اينكه اسرائيلي‏ها بر روي توپي 140 ميلي‏متري كار مي‏كنند كه بر روي گونه‏اي جديد از مركاوا (شايد مدل MK 5) نصب شود. چنين تانكي ممكن است وجود داشته باشد؛ گمانه‏زني‏هايي وجود دارد مبني بر اينكه چنين تانكي به زودي پديدار خواهد شد، به ويژه اينكه توليد سري MK 4 به دليل قطع بودجه، در خطر تعطيل شدن مي ‏باشد .

گونه‏هاي مركاوا
به دنبال وقوع انتفاضهء الاقصي، وزارت دفاع اسرائيل، برخي از تانكهاي مركاواي خود را به نحوي تغيير داد كه اين تانكها بتوانند نيازهاي يك جنگ شهري را برآورده كنند؛ عمدهء اين تغييرات در قسمت موتور به وقوع پيوستند و تاثير منفي بر كارايي رزمي اين تانكها نداشتند.

Merkava 3 LIC
اين مدل، نوعي از تانك «مركاواي باز 3» مي‏باشد كه ويژهء جنگهاي شهري، تجهيز شده است. استاندارد نام‏گذاري LIC بر اساس عبارت «شدت جنگاوري تقليل يافته» شكل گرفته است و مجهز به يك مسلسل داخلي 50 ميلي‏متري M2 ساخت براونينگ مي‏باشد كه خدمه را قادر به شليك پرقدرت و با نواخت بالا مي‏نمايد، بدون آنكه در معرض تير دشمن قرار بگيرند.
در اين مدل، همچنين از حفاظت‏هاي بيشتري براي صدمه نديدن در برابر انفجار نارنجك يا مواد انفجاري دست‏ساز استفاده شده و توري‏هاي خاصي جهت محافظت دوربين‏ها و هواكش‏ها، تعبيه شده است.
همچنين دستگاهي جهت علامت‏گذاري نقاط و يك دوربين در قسمت عقب تانك نصب شده است تا خدمه بهتر بتوانند در خيابانهاي باريك، جهت‏يابي كنند.
LIC = Low Intensity Conflicts

تصويري از مرکاواي LIC


مركاواي آمبولانس يا تانك‏بولانس (Tankbulance)
در داخل برخي از مدلهاي مركاوا، تجهيزات آمبولانس نصب شده است و قسمت عقب تانك، به نحوي تغيير يافته است كه بتواند مجروحين را با برانكارد حمل كند، ضمن اينكه تجهيزات كمكي پزشكي نيز در داخل آن افزوده شده است.
بزرگتري خاصيت تانكبولانس، استحكام زياد و درب‏هاي خروجي عقب مي‏باشد كه تخليهء مجروحين را در زير آتش شديد و به هنگام پاسخگويي تيربارچي تانك به آتش دشمن، امكان‏پذير مي‏سازد.

مركاوا نوع ARV
مركاواي نوع ARV يا «وسيلهء زرهي ترميم‏يافته» به نام Nammer (ببر به زبان عبري) شناخته مي‏‎شود؛ در واقع يك خودروي زرهي بر اساس شاسي تانك مركاوا مي‏باشد. اين مدل، قادر است تانكهاي از كار افتاده يا آسيب‏ديده را به وسيلهء موتور اضافي خود، به عقب حمل كند.
ARV مخفف Armoured Recovery Vehicle

مركاوا بر پايهء کاربري APC/IFV
اسرائيل يک خودروي زرهي سنگين با کاربري APC و IFV بر اساس شاسي تانک مرکاوا طراحي کرده است. اين خودرو به نام Nemmera معرفي شده است که در زبان عبري به معني «ماده ببر» مي باشد؛ اما اصل توليد چنين وسيله اي، ارزش گذاري به جان نفرات يک جوخهء نظامي مي باشد، به ويژه اينکه به قيمت تمام شدهء يک تانک مرکاوا هزينه دربردارد زيرا بر اساس بدنهء مرکاوا،‌ ساخته شده است. به دنبال اجراي عمليات رنگين کمان (מבצע קשת בענן) و آسيب پذيري نفربرهاي زرهي M-113 و Stryker، وزارت دفاع اسرائيل تصميم به اجراي برنامهء Nemmera گرفت.
به تاريخ 15 فوريه 2004، روزنامه ماآريو (Ma'ariv) گزارش کرد که يک نمونهء‌ اوليهء اين خودروي زرهي، مجهز به يک مسلسل سنگين، در منطقه پل گيواتي (Givati Bridge) مورد آزمايش قرار گرفته است؛ به طوري که مسلسل اين خودروي زرهي، از داخل بارگذاري و کنترل مي شده است. همچنين قرار بر اين شد که نام خودروي زرهي از Nemmera به Nammer (به معني ببر) تغيير يابد.
APC مخفف Armoured Personnel Carrier (نفربر زرهي)
IFV مخفف Infantry Fighting Vehicle (خودروي رزمي پياده نظام)

عمليات رنگين کمان يا Operation Rainbow به تاريخ 18 مي 2004 و در منطقهء نواز غزه به جهت نابودي هسته هاي تروريسم آغاز گشت. در جريان اين عمليات، تونلهايي که جهت انتقال مهمات از مصر به نوار غزه حفر شده بودند، کشف گرديدند. اين عمليات بعد از آن آغاز شد که 13 سرباز اسرائيلي، به دست فلسطيني هاي مسلح، به قتل رسيدند. اجراي اين عمليات، مانع از رسيدن کشتي حاوي سلاحهايي نظير موشک ضدهوايي Sa-7 (استرلا-2) و موشک ضدتانک AT-3 Sagger بدست فلسطيني ها شد. اين سلاح ها به مصر قاچاق شده و قرار بود با کشتي به غزه حمل شوند.

تانک مرکاوا بر اساس کاربري «توپ خودکششي»

Sholef در منطقهء‌ بيت هاتوتچان


دو نمونهء اوليهء توپ خودکششي 155 ميلي متري هويتزر Sholef (با نام ديگر Slammer) به وسيلهء کارخانجات Soltam بين سالهاي 1984 تا 1986 ساخته شدند.
اين خودروي زرهي 45 تني، مجهز به يک توپ بلند کاليبر 52 مي باشد که بردي بيش از 40 کيلومتر دارد و قادر است حين حرکت، شليک کند. اين توپ خودکششي، هيچگاه به توليد انبوه نرسيد.
Soltam يک کارخانهء بزرگ اسرائيلي است که هم در زمينهء توليدات نظامي و هم غيرنظامي فعاليت دارد. تجربهء نظامي اين شرکت، در زمينهء توليد سيستم هاي توپخانه، مسلسل و مهمات آنها مي باشد؛ اين کارخانه، زيرمجموعهء کمپاني نظامي Elbit مي باشد.

ملاحظات
همانند ساير تانکها، مرکاوا در برابر مين هاي ضدتانک نصب شده در جريان انتفاضه مسجدالاقصي، آسيب پذير نشان داد؛ طي اين شورش، سه دستگاه تانک مرکاوا به (به تاريخهاي 14 فوريه 2002 و 14 مارس 2002 و 16 فوريه 2003) وسيلهء فلسطينيان نوار غزه منهدم شدند. در جريان انهدام اين سه تانک، 7 سرباز اسرائيلي خدمهء مرکاوا، کشته شدند.
همچنين تعدادي مرکاوا، دچار آسيب شدند؛ براي نمونه تانکي که به تاريخ 19 مارس 2004 به دليل انفجار يک مين ضدتانک واژگون شد و 2 خدمهء داخل آن، زخمي شدند.
در جريان نبرد اخير با حزب الله لبنان که از جولاي 2006 آغاز گشته است، سه نفر از خدمهء تانکهاي مرکاوا به دليل برخورد موشک ضدتانک، جراحات مختصري برداشتند. همچنين در جريان درگيري هاي اخير جنوب لبنان، يک تانک مرکاوا از نوع MK II به وسيلهء يک بستهء انفجاري بسيار پرقدرت 300 کيلوگرمي نصب شده توسط حزب الله لبنان، منهدم شد.


در سال 2005، بيش از 5000 کارگر مستقيمن درگير توليد مرکاوا بودند؛ ضمن اينکه 5000 شغل غيرمستقيم ديگر نيز به واسطهء توليد مرکاوا در 220 شرکت اسرائيلي ايجاد شده بود.
همچنين در سال 2005، به واسطهء صدور تجهيزات وابسته به تانک مرکاوا، 200 ميليون دلار سود خالص،‌ عايد اسرائيل شد. (خود تانک، هيچگاه صادر نشده است)
کارخانجات درگير توليد مرکاوا، انتظار دارند تا سال 2007، تعداد شغل هاي مرتبط با توليد مرکاوا به اندازهء 2000 نفر افزايش يابد و صدور فطعات مرتبط نيز تا 400 ميليون دلار، سود عايد دولت اسرائيل کند.